Duaal leren op de digitale toer. Enkele getuigenissen over duaal leren tijdens de coronacrisis
05 juni 2020
De coronacrisis vraagt om aanpassingsvermogen van al wie betrokken is bij duaal leren. Het coronavirus is voor sommige leerlingen duaal leren een leerthema geworden: ze houden bijvoorbeeld een coronadagboek bij, of verdiepen zich in de regels van hygiëne op hun leerwerkplek. Maar tijdens de coronacrisis wordt ook op een andere manier geleerd en les gegeven. We spraken met enkele medewerkers van scholen en ondernemingen om een zicht te krijgen op het concrete verloop van duaal leren tijdens de coronacrisis.1 En wat blijkt? Duaal leren gaat duidelijk de digitale toer op!
- 1. De getuigenissen dateren van de periode tussen 5 en 15 mei 2020. Met dank aan, onder meer: BASF, Busleyden Atheneum Mechelen (campus Nekkerspoel), NMBS, Talentenschool Turnhout, Technisch Heilig Hart Instituut Tessenderlo en Zorg Leuven, voor hun input.
Afstandsonderwijs
Afstandsonderwijs is op dit moment niet meer weg te denken uit ons onderwijssysteem. Ook de anders klassikaal onderwezen lessen binnen duaal leren, werden na de sluiting van de schoolgebouwen al snel vervangen door afstandsonderwijs. Bij die lessen vanop afstand staan leerling(en) en lesgever soms op hetzelfde moment in interactie met elkaar. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer een volledige les online gegeven wordt. Lesgevers gebruiken de online lessen ook om toelichting te geven bij opdrachten die leerlingen zelfstandig uitwerken, om feedback te geven op uitgevoerde taken, of als ‘vragenuurtje’. Leerlingen houden zelfs online presentaties.
Onze leerlingen houden soms online presentaties. Bijvoorbeeld, deze week geven de leerlingen van chemische procestechnieken duaal een presentatie waarin ze het werk voorstellen dat ze leverden tijdens de afgelopen werkplek-leerperiode.
Dat zijn allemaal voorbeelden van leeractiviteiten waarbij de lesgever en de leerling gelijktijdig aanwezig zijn, zoals in een klaslokaal doorgaans het geval is. Maar soms bestaat minstens een deel van het afstandsonderwijs uit opdrachten of oefeningen die de leerlingen op een ander tijdstip uitvoeren, zonder digitale aanwezigheid van de leerkracht. Daardoor is afstandsonderwijs voor leerlingen ook een oefening in zelfstandigheid.
Contact blijven houden
Afstandsonderwijs brengt met zich mee dat leerlingen hun leerkrachten niet meer ‘in het echt’ ontmoeten. Intussen zijn de lessen voor sommige leerlingen duaal leren wel weer gedeeltelijk opgestart, maar dat is niet voor iedereen zo. In deze onzekere tijd is het belangrijk dat leerlingen en lesgevers contact met elkaar houden, ook buiten de eventuele lessen (op afstand). En dat gebeurt, maar vaak via andere kanalen dan voorheen, namelijk via digitale weg.
De inzet van digitale middelen is trouwens niet overal nieuw, maar gebeurt wel anders en intensiever. ‘Fysieke’ contacten worden vervangen door online besprekingen, telefoontjes, e-mails etc. Digitale communicatiemiddelen verlagen de drempel om onderling te communiceren: leerlingen vinden sneller hun weg naar hun leerkrachten, met vragen of bezorgdheden. Maar die digitale communicatie blijkt wel een belangrijke beperking te hebben: het is moeilijker om tussen de regels te lezen en non-verbale communicatie te capteren. Maar niettemin: door de band genomen lijkt de digitale weg een verdienstelijk alternatief voor fysieke communicatiemiddelen.
Mijn rol blijft dezelfde maar de manier waarop ik die invul, is veranderd. De wijziging in communicatie is de grootste aanpassing. Je communiceert vanop afstand, maar afstand is geen rem op empathie! We hebben geleerd anders te communiceren. We zien dat dit ook lukt. Digitaal werken kan zelfs rust brengen.
De grootste uitdaging is dat contact houden en proberen hoogte te krijgen van hoe het echt gaat met de jongere. Als je ze niet kan zien, is het soms moeilijk in te schatten of het écht wel goed gaat met hen. Ze zijn soms heel moeilijk bereikbaar, hebben niet veel zin om te vertellen of worden soms gewoon liever met rust gelaten.
Ondernemingen vinden eveneens hun weg naar digitale kanalen om met leerlingen en opleidingsverstrekkers te overleggen. Dat is ook voor hen niet altijd nieuw, maar ze maken er sinds de corona-uitbraak vaak meer gebruik van. Besprekingen die voorheen op de leerwerkplek plaatsvonden, worden vervangen door digitale of telefonische overlegmomenten.
De begeleiding is niet minder intens omwille van de coronamaatregelen, maar wordt wel wat anders aangepakt. Tussentijdse en evaluatiegesprekken die normaal gezien fysiek plaatsvinden, worden nu digitaal en telefonisch gehouden. Dat vraagt wat flexibiliteit van alle betrokkenen, maar deze aanpassingen werden positief onthaald.
Van heel wat leerlingen werd de overeenkomst geschorst. Maar dat betekent niet dat alle contact tussen de leerlingen en de leerwerkplekken verbroken wordt. Soms blijven mentoren (of andere medewerkers van de leerwerkplek) beschikbaar voor vragen, telefonisch of via digitale weg. Als de leerlingen geen contact meer hebben met hun leerwerkplek, dan kan de school ervoor zorgen dat hun band met de onderneming aangehaald wordt.
Net als de andere leerlingen krijgen onze duale leerlingen afstandsonderwijs. We proberen wel onze leerbedrijven erbij te betrekken. We laten bijvoorbeeld leerlingen met de hulp van elektrische schema’s van een leerbedrijf, onderdelen opzoeken, zodat ze leren schemalezen.
Digitale hulpmiddelen
Om afstandsonderwijs en overleg op afstand mogelijk te maken, gaan scholen en ondernemingen (verder) de digitale toer op. Online toepassingen en platformen zijn daarvoor onmisbaar. Leerlingen die geen laptop of pc hebben, kunnen bij sommige opleidingsverstrekkers of via Digital for Youth er één aanvragen. Internetproviders zorgen voor gratis internettoegang voor leerlingen die daar thuis niet over beschikken.
Onder meer Smartschool Live, Teams, Zoom en Google Meet blijken dankbare kanalen om digitaal les te geven. Soms wordt gebruik gemaakt van online lesmateriaal: nieuw materiaal (zoals video’s en presentaties) dat de leerkrachten zelf ontwikkelden, of bestaand materiaal aangeboden door externe partijen.
Wij maken ook gebruik van online e-learning tools, zoals die van de VDAB. Die zijn praktisch gericht en zeer geschikt voor onze duale leerlingen.
We stelden vast dat ook leerwerkplekken wel eens online materiaal aanbieden. Zo gaf BASF haar duale leerlingen die hun werkplekleren niet konden hervatten, toegang tot een online e-learning platform, oorspronkelijk ontwikkeld voor nieuwe werknemers. Het aanbod sluit inhoudelijk aan bij de leerdoelen van de leerlingen, waardoor hun leerproces ook tijdens de schorsing van de overeenkomst gedeeltelijk kan verder lopen. Eventuele vragen worden vooral opgevangen door de leerkracht, en eventueel door de mentor.
Smartschool, Google Drive, Google Docs etc. zijn dan weer handig om documenten en lesmateriaal tot bij de leerlingen te brengen. Google Classroom wordt gebruikt om taken en opdrachten uit te sturen en in te zamelen. Individuele besprekingen kunnen gebeuren via Smartschool, Teams, Zoom, Whatsapp etc.
Sinds onze deelname aan ErasDu werkten we al met WhatsApp om met onze jongeren te communiceren. We hebben het nu uitgebreid. Ik had eerst een beetje schrik dat de leerlingen over hun grenzen zouden gaan, in die zin dat ze te pas en te onpas vragen zouden stellen. Maar dat is tot hier toe altijd heel respectvol en bijzonder aangenaam verlopen.
Waar de digitale weg niet mogelijk is
Talentenschool Turnhout deelt HelloTalent-boxen uit (foto overgenomen met toestemming van Talentenschool)
Het is minder evident om praktijklessen te geven via afstandsonderwijs. Digitale alternatieven bieden daarbij ook niet steeds soelaas. De Turnhoutse Talentenschool zocht en vond een innovatieve oplossing. De leerlingen van het 7de jaar kok duaal ontvingen wekelijks thuis een kookpakket - HelloTalent-box gedoopt - ter vervanging van de praktijklessen. In die box zitten recepten, de nodige ingrediënten om de recepten te bereiden en een motiverende boodschap voor elke leerling. Via Smartschool Live – dus toch weer via digitale weg! – geeft de leerkracht bijkomende toelichting.
Ook op de leerwerkplekken zijn digitale alternatieven niet steeds mogelijk. In zo een gevallen worden de taken of de planning van de leerling aangepast, en/of wordt een beroep gedaan op gelaatsschermen, mondmaskers en een social distance van anderhalve meter. Soms is het zelfs nodig om bestaande gedigitaliseerde processen even terug te schroeven, bijvoorbeeld om te vermijden dat meerdere personen gebruik maken van één computer en zo elkaar mogelijk besmetten.
Vroeger moesten we op de computer kwaliteitspunten noteren en die vervolgens bespreken. Maar nu worden die zaken opgeschreven en wordt alles nadien door één iemand ingevoerd.
Tot slot
Het gaat in deze bijdrage om een selectie van getuigenissen, dat beseffen we. Maar die enkele getuigenissen benadrukken wel de meerwaarde van digitale communicatie(middelen) voor leren in tijden van corona. Ook voor duaal leren. Opleidingsverstrekkers en ondernemingen zijn snel na de uitbraak van de coronacrisis de digitale weg (verder) opgegaan. Het digitaal aanbrengen van leerinhoud en digitaal communiceren met leerlingen was niet steeds nieuw voor hen, maar is vaak wel intensiever geworden, de voorbije weken. En dat biedt ook inspiratie voor duaal leren post-corona
We moeten in de toekomst echt meer inzetten op digitale leerplatformen, het maken van bijvoorbeeld filmpjes en demo’s, die dan digitaal kunnen verspreid worden.
Was deze informatie nuttig?
Bedankt voor uw feedback!
Auteurs
Departement Werk & Sociale Economie
